آیا قرنطینه برای تک فرزندان بدتر است؟
دیدن کودک سه ساله‌ام که در چند هفته قبل به متخصص جغرافی تبدیل شده باعث شد احساس گناه مادرانه‌ام از ناراحتی گاه به گاه به یک وحشت‌زدگی تمام عیار تبدیل شود. با وجودی که خوشحال می‌شوم که پایتخت هندوراس را می‌شناسد، اما گشت و گذار تنهایش در برنامه‌های جغرافی موبایل من را نگران می‌کند. به عنوان یک تراپیست خانواده، نگرانم که دوری اجتماعی ممکن باعث شود تک فرزند من بیشتر در خود فرو رود، و حتی باعث اضطراب یا افسردگی بلندمدت شود.
محققین برای دهه‌ها در مورد فواید و ضررهای تک‌فرزندی در مقایسه با کودکانی که خواهر و یا برادر دارند بحث کرده‌اند، برای مثال تک‌فرزندان خلاق‌ترند اما کمتر رفتار خوشایند دیگران دارند. مثل باقی جنبه‌های پرورش کودک، داشتن خواهر و یا برادر فقط یکی از عوامل موثر در نحوه پرورش اجتماعی و احساسی کودک است. با وجود این برای من خیلی سخت است تا در روز ۲۸ام قرنطینه از این زاویه به رفت و برگشت تنهای کودکم بین پازل‌ها و برنامه‌های موبایل و کارتون تلویزیون نگاه کنم، آن هم در حالی که من و همسرم یکی در میان بین کار و نگهداری بچه در رفت و آمدیم.
در این مدت من متوجه یک سری تغییرات نگران‌کننده در رفتارش شدم. در مقابل این که برای راه رفتن از خانه بیرون برویم مقاومت می‌کند، در حالی که راه رفتن یکی از کارهای مورد علاقه‌اش است. بسیار بداخلاق‌تر از چیزی است که از ۳ ساله‌ها انتظار می‌رود. او نمی‌گوید که احساس تنهایی می‌کند ولی به وضوح حس جداشدگی دارد. آیا اگر کودک دیگری در خانه بود که با هم بازی می‌کردند احساس متفاوتی می‌کرد؟
دکتر تونی فالبو، استاد روانشناسی در دانشگاه تگزاس، می‌گوید: “کودکان تک‌فرزند مشکل خاصی به خاطر تک‌فرزند بودن در دوران همه‌گیری جهانی ندارند. من فکر می‌کنم آن‌ها شبیه همه کودکان دیگری هستند که با خواهر و برادر زندگی می‌کنند. کودکان در سنین پایین‌تر احتمالن مشکل کمتری با بیشتر وقت گذراندن با والدین داشته باشند. اما در سنین مدرسه، معمولن کودکان دوست دارند با کودکان دیگر وقت بگذرانند.”
دکتر کتی هرش-پاسک، استاد روانشناسی در دانشگاه تمپل، با این دیدگاه موافق است اما در عین حال نگران است که گاهی با تک‌فرزندان طوری رفتار می‌شود که انگار افراد بالغ کوچکی هستند: “آن‌ها را در مقابل تلویزیون می‌گذاریم و تقریبن یادمان می‌رود که داریم اخبار در مورد کووید یا هر خبر دیگری که نباید بشنوند نگاه می‌کنیم. ما باید خیلی بیشتر حواسمان باشد.
دکتر فالبو اهمیت توجه به میزان اخباری که می‌شنویم را هم گوشزد می‌کند، ولی بیشتر به خاطر آسیبی که کودکان از ناراحتی و نگرانی والدینشان می‌بینند، به خصوص کودکان تک‌فرزند بسیار به والدینشان نزدیک هستند. این نزدیکی می‌تواند در قرنطینه مفید باشد. به طور میانگین، تک‌فرزندان رابطه بسیار خوبی با والدینشان دارند. بنابراین، اگر در خانه با والدین قرنطینه شوند، به احتمال زیاد زمان خوبی برای آن‌ها خواهد بود.
من خیلی رابطه‌ام با پسرم را دوست دارم، اما گاهی نگران از دست دادن رابطه با هم سن و سال‌هایش در دوران دوری اجتماعی می‌شوم. ما پسرمان را از دو سالگی به مهدکودک فرستادیم، چون دوست داشتیم گاز گرفتن و گاز گرفته شدن را یاد بگیرد، تا اول از تقسیم کردن چیزهایش با دیگران عصبانی شود ولی بعد یاد بگیرد خوردنی‌ها را با دوستانش شریک شود. اما از همه مهم‌تر، در مهدکودک او یاد می‌گیرد تا با بچه‌های دیگر ارتباط برقرار کند و چطور با دیگران “دوست” باشد. چرا که با وجودی که من و همسرم یاد گرفته‌ایم چطور با وسایل کودک کاردستی درست کنیم اما ما هم سن و سالش نیستیم.
دکتر هرش-پسک، یکی از نویسندگان کتاب “یک فرمان برای یادگرفتن همراه با بازی کردن در مهدکودک”، می‌گوید که من نباید نگران نباشم: “چیزی که کودکان از دست داده‌اند پیدا کردن راه خود در دنیا و چانه زدن با دنیای اجتماعی است. آیا این مهم است؟ صد البته. آیا این از دست دادن به آن‌ها آسیبی خواهند رساند؟ صد البته که نه. سال‌ها طول می‌کشد تا کودکان از در خانه ماندن آسیب طولانی‌مدت ببینند. آن‌ها هنوز در جامعه زندگی می‌کنند چون ما قسمتی از جامعه هستیم. ما راهنمای آن‌ها هستیم و این به نظر من به آن‌ها ضربه‌ای نمی‌زند.”
دکتر فالبو هم این موضوع را تکرار می‌کند: “من امیدوارم وقتی مدرسه‌ها باز شوند، ما بتوانیم همان پیشرفتی که برای کودکانمان می‌خواهیم را شاهد باشیم.”
هم دکتر فالبو، هم دکتر هرش-پسک استفاده از تماس تصویری را توصیه می‌کنند. دکتر هرش-پسک یک تحقیق کوچک در سال ۲۰۱۴ انجام داده که نشان می‌دهد کودکان دبستانی از تماس تصویری با خانواده و دوستان سود می‌برند. صحبت کردن تصویری با دیگری بیشتر از تلویزیون دیدن در پرورش مهارت زبانی اثر دارد. او به خانواده‌ها پیشنهاد کرد تا با تماس تصویری با دوستان کودک قرار بازی بگذارند تا کودکان با هم آواز بخوانند یا کاردستی درست کنند.
در عین حال، وقتی پسرم شاد نیست، من به خود یاد‌آوری خواهم کرد که احساس بد به این معنی نیست که افسرده است. نشانه افسردگی فقط بداخلاقی زیاد نیست بلکه با خواب نامنظم، بی‌اشتهایی و ناتوانی در لذت بردن از فعالیت‌های روزمره تشخیص داده می‌شود. پسر من هنوز می‌تواند راحت بخورد و بخوابد و از فعالیت‌های روزمره لذت می‌برو و برای پختن کیک یا بازی با برگ‌های حیاط خانه هیجان دارد. استرس، ناراحتی و پسرفت‌های پسرم در این زمان خاص عادی هستند.
چند روز پیش وقت بازی پسرم به خرس کوچکش گفت “هر وقت به من احتیاج داری، من پیشت هستم”. رفتم کنارش و گفتم “چه جمله قشنگی، از کی شنیدی؟” به من نگاه کرد و با لبخند بزرگ گفت “از تو”. دکتر هرش-پسک می‌گوید “چه وقتی که تنها فرزند خانواده‌ای، چه وقتی چندین خواهر و برادر داری، مهم‌ترین چیز در این دوران غیر عادی این است که بدانی یک آغوش آرامش‌بخش در انتظارت است وقتی که نیاز داری.”